Κέπλερ, Γιοχάνες

(Johannes Kepler, Βάιλ, Βυρτεμβέργη 1571 – Ρέγκενσμπουργκ 1630). Γερμανός αστρονόμος και φυσικός φιλόσοφος. Σπούδασε θεολογία στο πανεπιστήμιο Τίμπινγκεν. Εκεί επηρεάστηκε από τον καθηγητή μαθηματικών Μίκαελ Μέστλιν, υποστηρικτή της ηλιοκεντρικής θεωρίας της πλανητικής κίνησης, που είχε αναπτυχθεί για πρώτη φορά από τον Πολωνό αστρονόμο Κοπέρνικο. Ο Κ. εντυπωσιάστηκε από τις θεωρίες του Κοπέρνικου, τις οποίες υποστήριζε με πάθος σε δημόσιες συζητήσεις. Αυτό του στέρησε τη δυνατότητα να συνεχίσει τις θεολογικές του σπουδές και τον ανάγκασε να δεχτεί, το 1594, την άσημη θέση του καθηγητή των μαθηματικών στο Γκρατς της Αυστρίας. Το 1596 στο νεανικό του έργο Κοσμογραφικό μυστήριο απέδειξε, μεταξύ άλλων, ότι οι άνισες αποστάσεις που χωρίζουν τις τροχιές των έξι γνωστών τότε πλανητών μπορούσαν να καθοριστούν από τα πέντε κανονικά πολύεδρα: το τετράεδρο, τον κύβο, το οκτάεδρο, το δωδεκάεδρο και το εικοσάεδρο. Το έργο αυτό, που τον έκανε διάσημο, εξασφάλισε στον Κ. τη φιλία του Δανού αστρονόμου της αυτοκρατορικής Αυλής της Πράγας, Τίχο Μπράχε, ο οποίος του προσέφερε τη θέση του βοηθού του, όταν, το 1600, ο Κ. απελάθηκε ως Διαμαρτυρόμενος από την Αυστρία. Ο Μπράχε του ανέθεσε να υπολογίσει από την αρχή την τροχιά του Άρη. Κατά τη διάρκεια αυτής της εργασίας του, η οποία ήταν εξαιρετικά δύσκολη, αφού δεν υπήρχαν ακόμα τηλεσκόπια, ο Κ. ανακάλυψε ότι η απόσταση του πλανήτη αυτού από τον Ήλιο μεταβαλλόταν και ότι ο Άρης δεν διέτρεχε κυκλική τροχιά. Χάρη στην ανακάλυψη αυτή διατύπωσε τον πρώτο του νόμο, σύμφωνα με τον οποίο οι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο σε επίπεδες τροχιές· οι τροχιές αυτές είναι ελλείψεις, των οποίων ο Ήλιος καταλαμβάνει μία από τις εστίες. Μετά τον θάνατο του Μπράχε, το 1601, ο αυτοκράτορας Ροδόλφος B’ διόρισε τον Κ. μαθηματικό της αυλής. Καθώς ήταν κάτοχος του πλούσιου υλικού που είχε συγκεντρώσει ο Μπράχε με τις παρατηρήσεις του, μπόρεσε να διατυπώσει τον δεύτερο μεγάλο νόμο του, σύμφωνα με τον οποίο η ταχύτητα των πλανητών στις τροχιές τους δεν είναι αμετάβλητη, αλλά μεταβάλλεται κατά τρόπο ώστε η επιβατική ακτίνα, που ενώνει τον πλανήτη με τον Ήλιο, να διαγράφει, σε ίσους χρόνους, ίσες επιφάνειες. Τα αποτελέσματα των μελετών αυτών δημοσιεύτηκαν, το 1609, στο έργο του Νέα Αστρονομία, περί των κινήσεων του αστέρος Άρεως και επεκτάθηκαν σε όλους τους πλανήτες στο βιβλίο Επιτομή κοπερνίκειας αστρονομίας. Μετά τον θάνατο του Ροδόλφου B’, το 1612, ο Κ. έγινε καθηγητής μαθηματικών στο Λιντς και διατήρησε τη θέση αυτή έως το 1626. Όταν εφευρέθηκε το τηλεσκόπιο, έγινε πιστός οπαδός του νέου οργάνου και έδειξε ότι είναι δυνατόν να κατασκευάζονται αστρονομικά τηλεσκόπια μεγάλης ισχύος. Στις μελέτες του για την οπτική, τις οποίες περιέλαβε στο βιβλίο Διοπτρικά (1610), εξήγησε πρώτος τη διαδικασία της όρασης του οφθαλμού και ανακάλυψε τη διάθλαση του φωτός στην ατμόσφαιρα. Το 1618 δημοσίευσε το αγαπημένο του έργο, στο οποίο αφιέρωσε πολλά έτη εργασίας, την Αρμονία του κόσμου (1619). Σε αυτό, όπου εξηγούσε ότι οι κινήσεις των πλανητών ακολουθούν τους νόμους της μουσικής αρμονίας, διατύπωσε τον τρίτο νόμο του, σύμφωνα με τον οποίο στην κίνηση των πλανητών, τα τετράγωνα των χρόνων περιστροφής γύρω από τον Ήλιο είναι ανάλογα με τους κύβους των μεγάλων ημιαξόνων των ελλείψεων. Το 1626 ο διωγμός των Διαμαρτυρομένων τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την Αυστρία και να περάσει μια ζωή γεμάτη πικρίες και θλίψη στο Ουλμ, στο Ζάγκαν και τέλος στο Ρέγκενσμπουργκ. Το 1627, με τον τίτλο Ροδόλφειοι Πίνακες (1627), δημοσίευσε τους βασικούς πίνακες των πλανητών με βάση την ηλιοκεντρική τους κίνηση, τους οποίους είχε αρχίσει να καταρτίζει από την εποχή που ήταν βοηθός του Μπράχε. Χάρη στους πίνακες αυτούς ήταν δυνατόν, επί έναν και πλέον αιώνα, να γνωρίζει κάποιος με μεγάλη ακρίβεια την εκάστοτε θέση των διαφόρων σωμάτων του ηλιακού συστήματος. Η Σκοτσέζα ηθοποιός Ντέμπορα Κερ. Προσωπογραφία του Γιοχάνες Κέπλερ (Ίδρυμα Αγίου Θωμά, Στρασβούργο). Εικόνα από το «Κοσμογραφικό Μυστήριο», νεανικό έργο του Κέπλερ, όπου προσπάθησε μάταια να ανακαλύψει μία αντιστοιχία μεταξύ των τροχιών των πλανητών και των κανονικών πολυέδρων. Γραφική εξήγηση του δεύτερου νόμου του Κέπλερ: επειδή οι ερυθρές επιφάνειες, που αντιστοιχούν στη μετακίνηση του πλανήτη σε ίσα χρονικά διαστήματα, πρέπει να είναι ίσες μεταξύ τους, προκύπτει ότι ο πλανήτης, όταν βρίσκεται στην πλησιέστερη προς τον Ήλιο περιοχή της τροχιάς του, κινείται ταχύτερα απ’ όσο όταν βρίσκεται στην περιοχή που απέχει περισσότερο από τον Ήλιο.